To najważniejsza część każdej powieści, która tworzy zachwycającą, wciągającą historię lub powieść, którą zapomnimy tuż po jej przeczytaniu. Z czego składa się fabuła książki i jak ją zbudować?
Bez względu na to, czy jesteś typem pisarza planującym powieści czy raczej zdajesz się na odkrywanie historii podczas jej pisania, wiele elementów książki stworzysz jeszcze zanim usiądziesz do napisania pierwszego rozdziału. To one są esencją historii, której poszczególne elementy zaprojektujesz w szkicu powieści lub do których dojdziesz z czasem.
Powieść składa się z:
- Fabuły (zbioru zdarzeń),
- Narracji (perspektywy przedstawienia historii),
- Bohaterów,
- Świata powieści (opisu miejsc/a osadzenia historii z wielorakimi elementami, takimi jak: historia, kultura, język, religia, zwyczaje, itp.).
Dodatkowymi elementami lub też narzędziami, które tworzą powieść jest styl pisarski, motywy, inne elementy gatunku danej powieści, itp.
Być może jest to dla Ciebie podstawowa wiedza, jednak nierzadko spotykam się z uznawaniem świata powieści czy rysami postaci jako częścią fabuły. Podstawy mamy za sobą, przejdźmy więc do esencji tematu 🙂
Fabuła książki to…
- Zdarzenia, które przytrafią się konkretnym postaciom,
- Czas, w którym została osadzona historia,
- Relacje przyczynowo-skutkowe.
Za moment przyjrzymy się tym elementom bliżej, w tym miejscu warto jednak poruszyć jeszcze jedną kwestię, która klasyfikuje fabułę. A jest nią – wątkowość. Najprostsza fabuła będzie jednowątkowa, czyli będzie skupiała się na jednym toku zdarzeń, zazwyczaj w chronologicznej kolejności. Typowa dla powieści jest jednak fabuła wielowątkowa, gdzie może występować wątek główny i wątki poboczne lub mogą być one równoważne (np. w sytuacji, gdy przedstawiamy losy kilku bohaterów połączone jedynie motywem przewodnim).
Jeśli chcesz zapoznać się z rozwojem trendów fabularnych na przestrzeni wieków, z pewnością znajdziesz takie informacje w Internecie, pozwól jednak, że je pominę, aby skupić się na najbardziej praktycznych aspektach tworzenia fabuły książki.
Nie, nie jest to teoria kwantowa
… ale nie mam zamiaru odejmować jej złożonego charakteru i przedstawiać jako coś prostego, „co zrobi się samo”. Prawda wygląda następująco – stworzenie solidnej fabuły książki zawsze będzie wymagało włożenia w to wysiłku i pracy. Oczywiście, jeśli tworzymy szkic powieści przed jej napisaniem, duża część projektowania fabuły książki odbędzie się właśnie na tym etapie. A Ci, którzy szkiców nie tworzą? Świetnie byłoby myśleć, że takich pisarzy ten wątek nie dotyczy, ale jedyna różnica polega właściwie na odsunięciu go w czasie. Tzw. Plotter (osoba tworząca szkice powieści), jak wspomniałam już, dużą liczbę godzin poświęci na tworzenie elementów fabuły przed przystąpieniem do pisania, a tzw. Pantser (nie tworzy szkiców powieści) uzupełnia swoją powieść w trakcie jej pisania i/lub podczas edycji (z tego powodu, prawdopodobnie stworzy więcej wersji powieści, w których kolejno będzie uzupełniał i poprawiał fabułę, aby opowiedziała ona finalnie jak najlepszą historię).
W dalszej części artykułu, opisując jak stworzyć fabułę książki, będę posługiwała się przykładem Plottera.
Zdarzenia, czas, zależności – fabuła książki w pigułce
Fabuła książki to w zasadzie wszystko, co musi zdarzyć się po drodze, aby bohater lub bohaterowie z punktu A (początek powieści) dotarli do punktu B (kulminacja i zakończenie powieści lub danej książki w serii). Jak się domyślasz, nie wystarczy jednak wiedzieć, że np. musi się odbyć podróż, aby bohaterowie fizycznie dotarli do jakiegoś miejsca, w którym wydarzy się, powiedzmy – walka. Fabuła to każde wydarzenie, które zaistnieje pomiędzy początkiem, a zakończeniem historii. Co więcej, bardzo istotne jest, aby te wydarzenia były ze sobą logicznie powiązane, a więc tworzyły ciąg przyczynowo-skutkowy. Czas w fabule to przede wszystkim czas konkretnych wydarzeń (czasem w powieści zostaje nam przybliżony jako konkretna data, miesiąc lub rok) oraz okres, jaki upłynie pomiędzy pierwszym i ostatnim wydarzeniem. Przynajmniej w linearnej powieści, która jest jednowątkowa i chronologiczna.
Wszystko komplikuje się oczywiście, gdy wprowadzamy wątki poboczne, wspomnienia, przepowiednie czy odrębne równowartościowe historie kilku bohaterów. Jedna zasada pozostaje jednak taka sama – zdarzenia w konkretnym wątku muszą tworzyć ciąg przyczynowo-skutkowy, aby historia miała sens i wyraźny cel, a wszystkie wątki powinny być w jakiś sposób powiązane.
Jak więc stworzyć fabułę powieści?
Każdy pisarz ma tutaj swoją zasadę, a często zaczątki danej historii przypływają do nas jako losowe fragmenty, niezależnie od naszej woli. Nikt jednak nie lubi odpowiedzi „to zależy”. Dlatego spróbuję przybliżyć Ci różne podejścia.
Fabuła powieści zazwyczaj będzie zawierać: cel, przeciwności losu (przeszkody) oraz moment kulminacyjny. Cel – nadaje historii poczucia postępu oraz dostarcza czytelnikowi kluczowych emocji związanych z osiągnięciem go lub porażką. Cel sprawia, że dbamy o bohatera i z ciekawością obserwujemy jego zmagania lub podróż. Przeciwności losu nadają historii dynamiki, dostarczają licznych emocji i wciągają nas w historię. Moment kulminacyjny to natomiast moment, do którego wszystko zmierza, chwila, w której czytelnik otrzymuje skondensowaną paczkę emocji w postaci istotnego wydarzenia, do którego prowadziła cała powieść.
PLOT TWIST, czyli zwrot akcji to moment zaskoczenia, który przerywa dobrą lub złą passę bohatera. Może być dla czytelnika frustrujący lub go zadowolić, najistotniejsze jednak jest to, aby się go nie spodziewał. Dobry plot twist całkowicie nas zaskakuje i odwraca bieg historii o 180 stopni.
Od czego zacząć tworzenie fabuły powieści? Jeśli zupełnie nie masz pomysłu na fabułę swojej książki, zapraszam Cię do przeczytania mojego artykułu „Jak stworzyć naprawdę dobry pomysł na fabułę książki” – znajdziesz w nim mnóstwo inspiracji i praktycznych porad. Wiesz może, jak będzie wyglądało zakończenie Twojej powieści? Skup się na wydarzeniach, które muszą do niego doprowadzić, na postaciach, o które oprzesz historię, stwórz świat, z którego będą wynikać konkretne zdarzenia lub skorzystaj z motywu, który je zainspiruje. A może masz pomysł na ciekawą postać? Zastanów się wówczas, na czym jej zależy, jakie przygody mogłyby się jej przytrafić (warto tutaj wielokrotnie zadać sobie pytanie: „A co jeśli…?”), kogo spotka na swojej drodze. A może pomysł na fabułę książki przyszedł do Ciebie jako konkretne wydarzenia, obraz czy dialog? Proponuję, abyś zastanowił/a się nad jego konsekwencjami – co wydarzy się za chwilę, do czego doprowadzi to zdarzenie? Jak wpłynie na głównego bohatera? Jakie inne postacie są konieczne, aby mogło mieć miejsce.
Mam poczucie, że na tym etapie najważniejszym jest, aby zacząć. Jeśli skupiasz się na opracowaniu np. świata powieści, koniecznie zapisuj inne elementy, jeśli takie przyjdą Ci wówczas do głowy. Czasem oderwany fragment dialogu, obraz lub piosenka mogą zainspirować scenę, na której oprzesz dużą część historii. Na etapie zbierania pomysłów i budowania bardzo ogólnego zarysu nie warto skupiać się na odrzucaniu pomysłów, a raczej ich gromadzeniu. Do budowania szczegółowego szkicu powieści przystąpiłabym dopiero po tym etapie. Może zaskoczyć Cię, że w artykule poświęconym fabule książki, wymieniam jednoczesną pracę nad innymi elementami powieści. Wynika to z faktu, że niełatwo wskazać takie, które są mniej i bardziej istotne, a wszystkie one muszą z siebie wynikać. Zadaniem pisarza jest końcowe połączenie wszystkich elementów, w taki sposób, aby tworzyły nierozerwalną całość.
Dla pewnych gatunków powieści można wymienić jednak kluczowe elementy powieści, które warto opracować szczególnie dogłębnie lub mogą posłużyć Ci za wskazówkę, od czego zacząć.
- Fantasy (powieść fantastyczna) i science fiction (powieść fantastyczno-naukowa) -> Świat powieści
- Powieść historyczna i społeczno-obyczajowa -> Czas i miejsce powieści
- Powieść przygodowa i kryminalna -> Wydarzenia
- Powieść psychologiczna i sentymentalna -> Bohater lub bohaterowie.
Dziura w powieści, czyli zmagania każdego pisarza
Jeśli dziura w powieści (a właściwie fabule powieści) kojarzy Ci się z brakującym elementem, jesteś na dobrym tropie. To element, który zaburza dynamikę, jest nielogiczny, nie wynika z poprzednich zdarzeń lub jest niezgodny z rysem bohaterów. To element, który… trzeba załatać dodatkową sceną, rozszerzeniem wcześniejszych opisów, a czasami niestety wprowadzając duże zmiany w fabule książki i niemalże przepisując ją od nowa. Z pewnością znajdziesz takie plot holes (dziury w fabule) podczas przygotowywania szkicu fabuły powieści – wówczas ich naprawa jest stosunkowo łatwa, gdyż nie wymaga interwencji w duże ilości tekstu. Dlatego właśnie jest to świetny moment, aby skupić się na poszukiwaniu takich dziur (tak, tak – przed rozpoczęciem pisania!). A jeśli okaże się, że natrafisz na taki element podczas pisania (jeśli jesteś Pantserem z pewnością na nie natrafisz), możesz podjąć się jego naprawy już na tym etapie lub zaznaczyć ten fragment i kontynuować pisanie, dzięki czemu nie stracisz pisarskiego rytmu. Jest to na tyle skomplikowany temat, że wielokrotnie podejmowałam go już na blogu, np. tutaj w punkcie 19 i 20.
Czas na kolejny krok, czyli spisanie Twojego planu powieści i stworzenie szkicu fabuły. Koniecznie zajrzyj w ten artykuł – znajdziesz w nich niezwykle przydatne, darmowe narzędzie oraz szablony, które pomogą Ci po drodze 🙂
Zapisana w życiu 